Nhìn những chiếc khí cầu Loon của Google mang tín hiệu kết nối internet miễn phí bay qua bầu trời vùng quê hẻo lánh ở New Zealand,nhiều người dân không khỏi thốt lên sự trầm trồ ngạc nhiên: “Thế giới thay đổi rồi!”. Cách đây vài thế kỷ, nhân loại ắt hẳn cũng từng thốt lên như thế khi chứng kiến sự ra đời của đầu máy hơi nước. Khoa học bước ra từ những bộ óc không ngừng tưởng tượng, luôn đưa đến cơ hội bất ngờ thay đổi cả thế giới hiện tại.

Có vẻ các nhà dẫn đầu công nghệ đã bắt đầu quan tâm đến lĩnh vực nghiên cứu đột phá tốn kém, ngoài phạm vi những mảng công việc hiện hữu thu lợi trực tiếp cho các cổ đông. Họ dành nguồn lực cho phạm vi nghiên cứu rộng lớn hơn, với mục tiêu cứu sống loài người khỏi những hiểm họa nhân loại đang đối mặt hay kiến tạo nên những giá trị văn minh hơn cho cuộc sống. Giấc mơ đó không thực hiện bằng lý lẽ mơ hồ, mà gắn liền với các công trình nghiên cứu khoa học có tính ứng dụng thực tiễn.

Tiên phong trong lĩnh vực đầu tư nghiên cứu mở rộng là “gã khồng lồ” Google. Tập đoàn này đã hào hứng thành lập bộ phận nghiên cứu tuyệt mật mang tên Google X Lab (hay Google X) từ năm 2010. Khác với Google Research, chuyên tìm hiểu và phát triển mảng công nghệ chính của Tập đoàn, Google X là nơi thử nghiệm không biên giới cho mọi ý tưởng dù là điên rồ và viển vông nhất của các nhà khoa học, kỹ sư đến từ khắp nơi trên thế giới.

Được mệnh danh là thiên đường của khoa học thuần khiết, là nhà máy sản xuất giấc mơ, Google X liên tục thực hiện những canh bạc khoa học dù xác suất thành công có thấp bao nhiêu đi nữa. Và họ làm thế giới thích thú với các ý tưởng táo bạo như thang máy xuyên không gian, xe hơi không người lái, kính thông minh Google Glass, khí cầu kết nối mạng miễn phí hay Calico chống lão hóa và tăng tuổi thọ con người.

Gắn bó lâu đời hơn với hoạt động nghiên cứu sáng tạo, Tập đoàn General Electric (GE) của Mỹ được thành lập từ năm 1890 bởi nhà phát minh Thomas Edison. GE giới thiệu với thế giới sản phẩm đầu tiên là bóng đèn huỳnh quang, phát kiến vĩ đại của nhân loại vào thế kỷ XIX. Được đặt nền móng bởi một nhà khoa học lỗi lạc, GE tiếp tục bước đi trong lĩnh vực sáng chế khi thành lập trung tâm trao đổi tri thức toàn cầu GE Store. Trung tâm nghiên cứu vượt phạm vi biên giới quốc gia này đã giúp Công ty có được hàng ngàn bằng phát minh sáng chế và 2 giải Nobel. GE Store hay Google X đều là kinh đô ý tưởng của những con người say mê khoa học toàn cầu.

Với cảm hứng phục vụ từ những ngày đầu thành lập, GE trung thành đi theo con đường dùng công cụ nghiên cứu để tạo dựng thế giới tương lai. Các lĩnh vực nghiên cứu của Tập đoàn có độ phủ lớn. Hiện nay, thương hiệu 37,5 tỉ USD của Mỹ được biết đến như một tập đoàn tìm kiếm và cung cấp giải pháp đa lĩnh vực (năng lượng, vận tải, y tế, nhà ở, tài chính, điện tử gia dụng...). Hằng năm, họ đầu tư hàng tỉ USD cho công tác nghiên cứu và phát triển. Con số nhà khoa học, nhà phát minh/sáng chế và kỹ sư trong trung tâm nghiên cứu của GE là hơn 3.000 người tính đến thời điểm hiện tại.

Đặt nền móng cho khái niệm “tự động hóa” từ năm 1940, GE nổi tiếng không chỉ với các sản phẩm như động cơ hơi nước, quạt điện, tivi... mà còn đóng góp sáng tạo các thiết bị hình ảnh y khoa, động cơ máy bay, hệ thống đường ống trọng tải lớn, pin hồ quang dạng phim mỏng và tua-bin gió trong lĩnh vực năng lượng xanh.

Quan tâm đến giải pháp phát triển bền vững và kiến tạo tương lai loài người, năm 2010 GE phối hợp với một nhóm quỹ đầu tư mạo hiểm để tìm kiếm ý tưởng cải thiện nguồn năng lượng tương lai. Cuộc thi Ecomagination Challenge thu hút 75.000 người trên 150 quốc gia gửi ý tưởng. Dựa vào năng lực định hướng thị trường và biến công nghệ thành sản phẩm thương mại, GE và các quỹ mạo hiểm đã đầu tư 140 triệu USD cho 23 ý tưởng năng lượng sáng tạo.

Sử dụng nguồn năng lượng không phát thải carbon là một trong những giải pháp phát triển thân thiện với môi trường mà GE cung cấp, nhằm giảm độc hại đe dọa tầng khí quyển của hành tinh. Đến từ quốc gia đứng đầu về lĩnh vực sản xuất điện năng từ gió, GE đã đầu tư 110 triệu USD xây dựng và vận hành nhà máy ở Hải Phòng để sản xuất động cơ và linh kiện tua-bin gió xuất khẩu sang thị trường Bắc Mỹ. Tại Việt Nam, GE cung cấp 62 tua-bia gió để phát triển trang trại điện gió đầu tiên ở đồng bằng sông Cửu Long, 14 tua-bia gió cho giai đoạn I của Trang trại Điện gió Tây Nguyên.

Lịch sử nghiên cứu hàng trăm năm của GE đem lại không ít thành tựu khoa học ứng dụng cho cuộc sống. Để ghi lại các dấu ấn trong chuỗi nghiên cứu sáng tạo của mình, gần đây, họ đã bắt tay với hãng truyền hình National Geographic Channel thực hiện loạt phim khoa học mang tên Breakthrough (Đột Phá). Sáu tập phim trong dự án phim Breakthrough ghi lại những thành tựu công nghệ đáng kinh ngạc của các nhà khoa học từ những trường đại học, viện nghiên cứu hàng đầu thế giới liên quan đến các lĩnh vực hoạt động của GE. Mỗi tập phim 60 phút mang đến câu chuyện, con người và công nghệ đằng sau các phát minh đột phá lần lượt theo các chủ đề: dịch bệnh, năng lượng, nguồn nước, công nghệ người máy, tiến trình lão hóa và não bộ con người. Các nghiên cứu này được kỳ vọng sẽ mang đến một tương lai thay đổi theo hướng nhân văn hơn.

Thông điệp GE muốn truyền tải qua bộ phim là “mọi thành tựu khoa học đều xuất phát từ trí tưởng tượng của con người” (imagination at work). Rõ ràng, nghiên cứu khoa học là cơ sở sản sinh ra thế giới hiện tại từ những công trình thực hiện trong quá khứ. Tương tự, nó tiếp tục là cơ sở định hình thế giới, bắt đầu từ những bộ não giàu tưởng tượng hoạt động hôm nay.